Mobil İşletim Sistemleri

İşletim sistemi, bilgisayar donanımının doğrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem işlemlerinden ve uygulama programlarını çalıştırmaktan sorumlu olan sistem yazılımıdır. Donanımlar hızla gelişip karmaşıklaşırken bu donanımların ne şekilde çalışacaklarını ve kaynak yönetimini düzenleyen yazılımlar işletim sistemleridir.

Akıllı telefonlar (Smart Phones), Tablet bilgisayarlar, PDA (Personal Digital Assistant)’lar gibi taşınabilir cihazlar için üretilen işletim sistemleri mobil işletim sistemleri olarak adlandırılırlar. Günümüzde bu kapsam daha da genişlemekte, bir işletim sisteminin çoklu platformu desteklemesi beklenmektedir. Aynı işletim sisteminin desktoplarda, laptoplarda, tabletlerde, telefonlarda ve TV gibi platformlarda desteklenmesi sadece son kullanıcılar için değil aynı zamanda yazılım geliştiriciler için de tercih sebebi olmaktadır. Her platform tabii ki kendi gücünden yararlanarak farklı deneyimler de yaşatabilmelidir. Dokunmatik ekrana sahip olmayan bir monitör nedeniyle masaüstü bilgisayarımızda dokunma deneyimini tadamazken tabletlerde ve telefonlarda bu deneyimi yaşadığımızı hissetmeliyiz, tabletlerde telefonlara nazaran daha büyük ekranlarda dijital ortamda gazete ve dergileri rahatça okuyabilmeliyiz.

Günümüzde en çok kullanılan  ve popüler olan mobil işletim sistemleri Android, iOS ve Blackberry olarak karşımıza çıkmaktadır. Windows Phone 8 de Nokia ve diğer mobil cihaz üreticileri ile yeni ürünlerde kendini tanıtıyor. Kısa zaman önce Linux dünyasından tanıdığımız Ubuntu da telefonlarda ve televizyonlarda boy göstermeye başladı. Bunların dışında ismini sıkça duyduğumuz, kullandığımız işletim sistemleri de oldu ancak hızlı değişime ayak uyduramadıklarından yok olmaya yüz tuttular. Bunlardan en bilineni Nokia telefonlardan tanıdığımız Symbian oldu.

iOS

Apple’ın iPhone cihazını çıkarması üzerine mobil dünyada yeni bir heyecan başladı. Dokunmatik ekran, şık tasarım, internet ve oyun keyfi, kaliteli yazılımlar insanları bu dünyaya çekmeye başladı. Bir anda gözler mobil dünyaya çevrildi. Nokia Symbian ile emin adımlarla yoluna devam ederken iPhone piyasadaki tüm telefonların önüne geçmeye başladı. Bir anda öyle gelişti ki iPhone’u kıran hackerlar aslında bu cihazın Mac işletim sistemini kullandığını anlayıp cihazı kırdılar, uygulamalar geliştirerek uygulama marketi kavramının ortaya çıkmasını sağladılar. iOS denildiğinde akla ilk olarak iPhone gelmekle birlikte öncesinde iPod deneyimini unutmamak gerekir.

Apple yenilikleri ile mobil dünyada öncü olmayı başardı. iPod ile müzik dinleme alışkanlıklarımızı değiştirdikten sonra iPhone ile hayatımızda büyük önemi olan telefonu baştan yarattı. Aslında yeni bir ürün icat etmedi, telefon zaten vardı ancak bildiğimiz hali bu değildi. Sanal klavye, dokunmatik ekran, uygulama mağazası ile yeni uygulamalar yüklenebilmesi, bilgisayar ile senkronizasyon gibi özellikleri mobilde yeni bir çığır açtı. Ardından tabletler ile yeni bir akımı başlattı.

iOS uygulama geliştirenler Objective C dilini kullanmaktadır. Apple piyasadaki son ürünleri iPhone 5, New iPad; işletim sistemi versiyonu iOS6.

Android

Apple için mobil dünyada her şey yolunda giderken önüne büyük bir rakip çıktı, Android. Android o kadar hızlı ilerliyor ki bunu çıkan yeni sürümlerden ve Android OS kullanan cihaz satışlarından görebiliyoruz.

Android, Google ve Open Handset Allience tarafından kodlanmış Linux İşletim Sistemi tabanlı, mobil cihazlar (PDA, cep telefonları ve tabletler) için geliştirilmiş açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. iOS dünyasından farklı olarak sadece Apple cihazlarında değil birçok mobil cihaz üreticisi tarafından kullanılabilmektedir. Bu noktada Android cihaz çeşitliliği sağlanabilmekte, farklı fiyat seçenekleriyle markaların kendilerine göre özelleştirdikleri cihazlar piyasada yer almakta ve çok sayıda son kullanıcıya ulaşabilmektedir. Bu çeşitlilik güzel olmakla birlikte piyasada farklı Android sistemlerinin yer alması, bir kısmına güncelleme desteği gelememesi, Android 4 sürümünden önce tablet ve telefonlarda farklı sürümlerin kullanılıyor olması biraz karışıklığa yol açmaktadır.

Android ile birlikte bazı firmalar da yükselişe geçti ya da yeniden doğdular desek çok da yanlış olmaz. Özellikle Samsung çıkardığı Samsung Galaxy telefon serisi ve Smart TV‘ler ile piyasada dengeleri bozdu, Apple karşısında büyük bir rakip oldu. Google sahipliğindeki Android işletim sisteminin önemli iş ortaklarından bazıları Samsung, HTC, Motorola ve LG‘dir. Android’in fotoğraf makinelerinde, ebook okuyucularda, Blu-Ray/Dvd oynatıcılarda, akıllı televizyonlarda, ev telefonlarında, saatlerde, uydu alıcılarda ve fırınlarda kullanıldığı örneklere rastlıyoruz.

Android gelişimi ile ilgili detaylı yazımızı Android Tarihi İnfografik yazımızda okuyabilirsiniz. Ayrıca Android 4.2 Jelly Bean Yenilikleri yazımızda son sürümün detaylarına göz atabilirsiniz.

Blackberry

Blackberry cihazlar üretici firma RIM tarafından geliştirilen, güvenlik ve pratik kullanım için optimize edilmiş özel bir işletim sistemi kullanır. Bu işletim sisteminin yaygınlaşmasından sebeplerinden biri Blackberry cihazının ilk üretildiği sıralarda “Tam QWERTY” klavyesi ve bulundurduğu tekerleği ile güzel bir kullanıcı deneyimi sunmuş olmasıdır. Bu kullanıcı arayüzleriyle tam bir etkileşim sağlamak ve insanların en kısa yoldan işlemlerini halletmeleri için özel algoritmalar geliştirilmiştir. Bu sayede bir kaç tekerlek hareketi ve iki tık mesafesinde neredeyse tüm işlevlere ulaşmak mümkündür. Son ürünlerinde dokunmatik ekran desteği ile de zamana ayak uydurmaktadır.

12 Haziran 2008 tarihinde yayınlanan 4.5.0.37 sürümüyle Blackberry cihazları video kayıt, youtube desteği, html eposta gönderme ve ses kayıt özelliği kazanmıştır. Blackberry kullanımı daha çok kurumsal firmalarda epostaların daha kolay takip edilmesi gibi sebeplerden tercih edilmiştir. Blackberry Messenger cihaz kullanıcılarının iletişimde kalmasını sağlarken, bu işletim sistemine de yeni uygulamalar yüklenebilmesi tercih sebebinde önemli rol oynamaktadır.

Windows Phone

Bilgisayarlarımızda kullandığımız Windows mobil dünyaya girişte geç kaldı. Aslında daha önce Windows Mobile işletim sistemine sahip telefonlar piyasaya sürüldü ancak bu işletim sistemi çok kullanışlı değildi ve fazla kullanıcıya ulaşamadı. Windows 8 ile birlikte Microsoft da bütün platformlarda tek işletim sisteminin kullanılması için atağa geçti. iOS ve Android’in hızlı yükselişini önemsemeyen eskiden pazar lideri olan Nokia da Symbian gibi bir işletim sistemi ile devam edemeyeceğini anladıktan sonra Microsoft ile iş ortaklığına giderek Windows işletim sistemli telefonlarını çıkarmaya başladı. Nokia Lumia cihazları olumlu yorumlar da almayı başardı. Windows da diğer platformlar gibi uygulama mağazasını kullanıma açtı, henüz rakipleri kadar uygulamaya sahip olmasa da Açık Akademi gibi projeler ile yazılım geliştiricileri mobil platforma çekerek uygulama sayısını artırmaya çalışıyor.

Ubuntu

Bilgisayarlarımızda kullandığımız Ubuntu işletim sistemi artık mobil cihazlara da geliyor. Sadece mobil cihaz demek de doğru değil; aynı işletim sisteminin bilgisayar, mobil ve akıllı TV gibi ürünlerde kullanılabilmesi için geliştirmeler devam ediyor. Mobilin hızla yükselmesi ile birlikte popüler işletim sistemleri olan Android ve iOS’un yanısıra Windows Phone 8, MeeGo gibi işletim sistemleri de piyasada yer edinmeye çalışırken Ubuntu da bunların arasına eklenmiş oluyor. Rekabetin artması umuyoruz ki son kullanıcıların faydasına olacaktır. Linux dünyasında önemli bir yeri olan Ubuntu’nun da ses getirebileceğini düşünerek ayrı bir başlıkta ele almak istedim. Ubuntu ile ilgili detaylı yazımızı diğer bloğumuz olan androidturkey.net’te okumak için Ubuntu İşletim Sistemi Telefonlara Geliyor sayfasına gidebilirsiniz.

Unutulan ya da Daha Az Tercih Edilen Mobil İşletim Sistemleri

Bazıları için unutulan demek çok doğru bir olmayabilir zira herkes son moden telefonlar kullanmıyor. Özellikle yaşları daha büyük olan kullanıcılar dokunmatik ekranlarda ve karışık menülerde zorluk yaşadıklarından aşağıda adı geçecek işletim sistemlerine sahip telefonlardan birini kullanıyor olabilirler. Bu işletim sistemlerinin bazıları için desteğin kaldırıldığını yine de hatırlatalım.

• Symbian
• Windows Mobile – Microsoft
• MeeGo
• Bada – Samsung
• webOS
• maemo

Tizen

Tizen’i de atlamayalım, Tizen’in oluşturulma süreci, Nokia’nın Microsoft ile anlaşıp MeeGo’yu geliştirmeyeceğini bildirmesi ve Intel’ın Samsung ile anlaşıp, MeeGo tabanlı yeni bir işletim sistemi geliştirmesiyle başladı.

Nokia ile Intel’in ortak çalışması sonucu ortaya çıkan fakat sadece Nokia N9 telefonunda kullanılan MeeGo yeterli desteği bulamadıktan sonra Nokia’nın çekilmesi ve Samsung’un devreye girmesiyle ortaya çıkan Tizen işletim sistemine sahip telefonları 2013’de görmeye başlayacağız. Tizen uygulamalarında JQuery ve CSS gibi araçların kullanılabilir olması, ayrıca HTML5 Teknolojisinin yaygınlaşmasına öncülük edecek olması ayrı bir öneme sahip kılıyor. Tizen’in HTML5 Uygulamalarında kullanılabilirliği, HTML5’i taban alması ve ARM İşlemcilerin çoğu ile uyumlu olarak çalışabileceği söyleniyor.